Wat met mijn fondsen als mijn bank failliet gaat?

Een lezersvraag: Wat indien mijn bank failliet gaat? Ben ik dan alle mijn fondsen kwijt? En heeft het misschien zin om je fondsen over meerdere banken te spreiden?

We kunnen je gerust stellen: je zal nooit je beleggingsfondsen kwijt raken. We leggen uit waarom.

Wat is een beleggingsfonds?

Een fonds is een beleggingsvennootschap. Een fonds is dus een zelfstandig bedrijf, met een eigen raad van bestuur, een eigen ondernemingsnummer enz…

Juridisch gezien staat het fonds dus volledig los van de bank die het fonds verkoopt. Hoewel ze soms de naam van een (groot)bank dragen, worden ze uitgegeven door fondsenhuizen die los staan van de bank.

Als je een fonds koopt, wordt je aandeelhouder van die beleggingsvennootschap. Je bent dus juridisch gezien een stukje eigenaar.

Wat als mijn bank omvalt?

Je bank verkoopt je een fonds, en jij bent dus juridische eigenaar van dat fonds. De bank staat meestal zelfs niet eens in voor het bewaren van het fonds. Die taak wordt overgelaten aan een bewaarbedrijf of zgn. custodian.

Custodians zijn gespecialiseerde bedrijven die dus effecten bewaren voor de klanten. Het zijn bedrijven die weinig risico’s nemen en ook los staan van je bank.

Het fonds is dus op geen enkele manier verbonden met je bank, die in feite enkel een verkoopskanaal is.

Indien je bank omvalt, is er relatief weinig aan de hand. Jij blijft eigenaar van je fonds en dat fonds is veilig opgeborgen bij de custodian. Je zal enkel tijdelijk niet meer kunnen handelen in dat fonds, dus is verkoop niet mogelijk.

Wat gebeurt er na een faillissement?

We nemen een echt gebeurd voorbeeld. Toen Kaupthing bank failliet ging, kregen beleggers vanaf 9 oktober 2008 geen toegang meer tot hun effectenrekening. In januari 2009 werden deze effectenrekeningen overgedragen naar het toenmalige Landbouwkrediet en vanaf 20 februari hadden alle klanten terug volledige toegang.

De effecten van de klanten bij Kaupthing bank waren dus op geen enkele manier betrokken bij het faillisement, er was enkel het praktische probleem om die effecten terug aan die klant beschikbaar te stellen via een andere bank.

Een ander voorbeeld was het faillissement van Optima bank op 15 juni 2016. Alle beleggingen werden overgedragen naar KBC securities en op 7 juli 2016 waren ze terug beschikbaar. De termijn voor overdracht is dus veel korter geworden wegens de nieuwe regels die spaarders en beleggers beter beschermen.

En de fondsen zelf?

Kan een fonds failliet gaan? Het is vrij zeldzaam, maar onmogelijk is dat niet.

Vooral bij zgn. hedge funds (hefboom fondsen – niet te verwarren met hedged fondsen), die grote risico’s durven nemen, zijn er wel wat voorbeelden waarbij fonds zelf het loodje legde.

De kans dat zoiets voorvalt met de fondsen die in België verkrijgbaar zijn voor particulieren, is heel erg klein. Fondsen moeten aan strenge Europese regels voldoen qua spreiding, de mate waarin ze derivaten bij één enkele tegenpartij mogen afsluiten enz…

Dit is ook de reden waarom tegenwoordig vele buitenlandse trackers (ETF’s) niet meer door Belgen kunnen aangekocht worden. ETF leveranciers voldoen vaak niet aan die strenge regels (of hebben geen erkenning aangevraagd).

Uiteraard kan je met sommige fondsen wel heel veel geld kwijtraken, puur door het beleggingsbeleid.

De keuze voor de juiste fondsen is dus heel belangrijk, alsook een voldoende spreiding over verschillende fondsen van verschillende fondsenhuizen

Oppassen met gestructureerde producten of “fondsen” met kapitaalbescherming

Een totaal andere categorie zijn de zgn. gestructureerde producten. Vrijwel alle producten met kapitaalbescherming vallen onder deze categorie. Heel misleidend is dat deze soms “fund” in hun naam dragen, maar fondsen zijn ze niet. Het zijn een soort (bank)obligaties en dat maakt een heel verschil.

Als je een gestructureerd product koopt, dan wordt je geen eigenaar zoals bij een echt fonds, maar wordt jij schuldeiser van de uitgever van dat product. Als die uitgever failliet gaat, dan kan je (net zoals andere schuldeisers) proberen je geld terug te krijgen. Is die uitgever een bank, dan bestaat de kans dat men die bank probeert te redden via de zgn. bail-in regeling. Als de situatie heel erg is, trekt men obligatiehouders mee in bad. Gestructureerde producten komen daarvoor in aanmerking en dan raak je wellicht ook een deel van je kapitaal kwijt.

Wie zich dus zorgen maakt over de financiele gezondheid van zijn bank, moet zich vooral zorgen maken over welke gestructureerde producten hij in portefeuille heeft en welke de uitgever van die producten is. Een goede spreiding over verschillende uitgevende banken is hier dan wel van groot belang.

© Carl De Ridder (@RoboKat_MK)